Loading...
 

Izomeria związków organicznych


... polega na zjawisku, że różne związki chemiczne mające ten sam wzór cząsteczkowy różnią się od siebie sposobem lub kolejnością wiązań chemicznych lub też rozmieszczeniem przestrzennym atomów.


Izomery, które różnią się sposobem lub kolejnością wiązań chemicznych są nazywane izomerami strukturalnymi lub izomerami konstytucyjnymi. Na przykład metoksyetan ( \( \ce{CH}_{3}\ce{-O-CH}_{2}\ce{CH}_{3} \)) jest izomerem strukturalnym propanolu ( \( \ce{CH}{_3}\ce{CH}{_2}\ce{CH}{_2}\ce{OH} \)). Ten typ izomerii obejmuje:

  • izomerię funkcyjną, np. propanon \( (\ce{CH}{_3}\ce{C(}{=}\ce{O)CH}{_3} \)) i propanal \( (\ce{CH}{_3}\ce{CH}{_2}\ce{C(=O)H}) \) lub pent-1-en \( (\ce{CH}{_2}\ce{=CHCH}{_2}\ce{CH}_{2}\ce{CH}{_3}) \) i pent-2-en \( (\ce{CH}{_3}\ce{CH\bond{#}CHCH}{_2}\ce{CH}_{3} \));
  • izomerię położenia podstawnika, np. propanol \( (\ce{CH}{_3}\ce{CH}{_2}\ce{CH}_{2}\ce{OH} \)) i 2-propanol \( (\ce{CH}{_3}\ce{CH}{_2}\ce{CH(-OH)CH}{_3}) \),
  • liniową, np. n-butan \( (\ce{CH}{_3}\ce{CH}{_2}\ce{CH}_{2}\ce{CH}{_3}) \) i izobutan \( (\ce{CH}{_3}\ce{CH(-CH}{_3}\ce{)CH}{_3} \)) oraz
  • rozgałęzioną (np. metylocyklopentan ( Rys. 1A); dla uproszczenia atomy H zostały pominięte) i cykloheksan ( Rys. 1B). Cykloalkany zawierające co najmniej cztery atomy węgla w pierścieniu węglowym podstawionym przez dwa te same atomy lub grupy atomów wykazują izomerię geometryczną (np. 1,2-dimetylocykloheksan ( Rys. 1C) i 1,3-dimetylocykloheksan ( Rys. 1D).

Izomery strukturalne.
Rysunek 1: Izomery strukturalne.


Izomery, które różnią się układem atomów w przestrzeni nazywane są stereoizomerami. Ten typ izomerii obejmuje: izomerię geometryczną związków o podwójnym wiązaniu, izomerię geometryczną podstawionych związków pierścieniowych, izomerię konformacyjną związków pierścieniowych i izomerię optyczną. Izomeria geometryczna występuje, gdy dwa atomy węgla połączone wiązaniem podwójnym są podstawione dwoma różnymi atomami lub grupami atomów lub gdy dwa różne atomy lub grupy atomów są przyłączone do pierścienia związku. Atomy lub grupy atomów znajdują się w pozycji \( {cis} \), gdy leżą po tej samej stronie płaszczyzny odniesienia przechodzącej przez wiązanie podwójne lub płaszczyzny odniesienia pierścienia. Gdy atomy lub grupy atomów leżą po przeciwnych stronach wyżej wspomnianych płaszczyzn odniesienia przyjmują one pozycję \( {trans} \). Płaszczyzna odniesienia jest płaszczyzną przechodzącą przez atomy związane podwójnie, prostopadłą do płaszczyzny, w której leżą te atomy i atomy bezpośrednio przyłączone do nich ( Rys. 2A). W związkach cyklicznych płaszczyzna odniesienia jest płaszczyzną, w której leży szkielet pierścienia (lub jest położony w przybliżeniu) ( Rys. 2B).

 Izomeria geometryczna cis i trans.
Rysunek 2: Izomeria geometryczna cis i trans.


Większość związków organicznych jest chiralna.


... jest spowodowana obecnością w strukturze cząsteczki przynajmniej jednego atomu węgla (chiralnego lub asymetrycznego), który ma wszystkie podstawniki różne.

Chiralność w związkach organicznych objawia się faktem, że cząsteczka początkowa i jej odbicie lustrzane nie są identyczne. To znaczy, cząsteczka początkowa i jej odbicie lustrzane nie mogą zachodzić na siebie w wyniku translacji i rotacji w przestrzeni. Cząsteczki chiralne występują w postaci dwóch izomerów optycznych zwanych enancjomerami. Pary enancjomerów są często określane jako "praworęczne" (R–) i "leworęczne" (L–) ( Rys. 3 ). W celu określenia typu enancjomeru (L– lub R–), podstawniki przyłączone do asymetrycznego atomu węgla należy ustawić w kolejności malejącej liczby atomowej (np. w kwasie 2-chloropropanowym: \( \ce{-Cl} > \ce{-COOH} > \ce{-CH_3} > \ce{-H} \), gdzie znak ">" oznacza "ma pierwszeństwo przed"). Następnie, cząsteczkę modelową należy obserwować od strony przeciwnej względem podstawnika wskazanego, jako ostatni (najlżejszy) (np. w kwasie 2-chloropropanowym: \( \ce{-H} \)). Później, należy wyznaczyć kierunek idąc od pierwszego podstawnika (o najwyższej liczbie atomowej) do podstawnika ostatniego, najlżejszego. Kierunek wyznaczony zgodny z kierunkiem ruchu wskazówek zegara daje izomer R–, podczas gdy kierunek przeciwny do kierunku ruchu wskazówek zegara określa izomer L–. Gdy dwa różne podstawniki różnią się tylko masą atomową, cięższy podstawnik ma pierwszeństwo. Jeżeli centrum chiralne jest związane z dwoma, trzema lub czterema identycznymi atomami (to znaczy z atomem węgla np. w \( \ce{-COOH} \) i \( \ce{-CH}{_3} \) ) to należy porównać masy atomowe kolejnych atomów związanych z tym atomem węgla (np. O i H ⇒ O (w \( \ce{-COOH} \) ) > H (w \( \ce{-CH}{_3} \) )).

Izomeria optyczna L– i R–.
Rysunek 3: Izomeria optyczna L– i R–.


Ostatnio zmieniona Poniedziałek 04 z Lipiec, 2022 09:56:04 UTC Autor: Edyta Proniewicz
Zaloguj się/Zarejestruj w OPEN AGH e-podręczniki
Czy masz już hasło?

Hasło powinno mieć przynajmniej 8 znaków, litery i cyfry oraz co najmniej jeden znak specjalny.

Przypominanie hasła

Wprowadź swój adres e-mail, abyśmy mogli przesłać Ci informację o nowym haśle.
Dziękujemy za rejestrację!
Na wskazany w rejestracji adres został wysłany e-mail z linkiem aktywacyjnym.
Wprowadzone hasło/login są błędne.